KORTE BESCHRIJVING VAN DE BOMMELERWAARD SEPTEMBER 1944 - MEI 1945   (uit Tussen de Voorn en Loevestein 1995)

Redactie
In hun opmars naar het noorden bereikten de geallieerde legers Nederland in september 1944. Al snel bevrijdden zij een deel Brabant, van Eindhoven tot  voorbij Nijmegen. Van daaruit en vanuit Antwerpen werd de rest van Brabant bevrijd.

Vanaf november vormden de Rijn en de Waal tot aan Heerewaarden en de Maas verder stroomafwaarts de grens tussen vrij en bezet gebied. Heerewaarden zelf was niemandsland, waar de bevolking niet werd geëvacueerd.  De geallieerden zagen er van af door te stoten naar het noorden van Nederland. Hun doel was Duitsland te verslaan en daarvoor richtten zij zich op het Ruhrgebied en Berlijn. Bovendien was het rivierengebied een te zware barrière. De bruggen waren vernield en het gebied was in de winter gedeeltelijk onbegaanbaar. Daarbij moest in december en januari weerstand worden geboden aan het Ardennenoffensief van de Duitsers. Zo bleef de Bommelerwaard bezet gebied tot 5 mei 1945.

De ligging van de troepen aan de Maas had ernstige gevolgen, want hoewel  een van beide partijen werkelijk van plan was om de frontlijn te doorbreken, werd de dreiging daarvoor gehandhaafd. Over en weer gingen patrouilles elkaars gebied in en probeerden ze elkaar te verjagen. Zware beschietingen vonden plaats, onder meer om torens als uitkijkposten buiten gebruik te stellen.

Op een dag als 1 8 januari kwamen in Ammerzoden 1000 granaten terecht. Dorpen als Kerkdriel, Ammerzoden en Hedel werden grotendeels of bijna geheel verwoest.

Afgezien van een groot aantal persoonlijke tragedies vonden in de periode september 1944 en mei 1945 ook vele schokkende gebeurtenissen plaats, die hun weerslag hadden op de gehele bevolking. Zonder volledig te zijn kunnen de volgende worden genoemd.

In september en oktober werden de dorpen in het oosten van de Bommelerwaard grotendeels geëvacueerd evenals Hedel; in november gebeurde dat in Ammerzoden en de overige dorpen aan de Maas en ook de bewoners van Zaltbommel werden overhaast naar het noorden gestuurd.

In september werden bij Alem enkele mensen opgepakt en later in de nabijheid van het dorp gefusilleerd. In oktober werd de gehele bevolking van Brakel bedreigd met de dood en met platbranden van het dorp. De spoorbruggen bij Hedel en Zaltbommel werden door de Duitsers opgeblazen. Later werden ook de verkeersbruggen vernield bij Hedel en Zaltbommel.

In december vonden vele inslagen plaats van vliegende bommen (V1), met vooral in Hurwenen en Bruchem ernstige gevolgen. Op 31 december vond een bombardement plaats op het Duitse stafkwartier in Gameren. Op 1 7 januari 1945 vond de "Operatie Schulz" plaats, een zware uitval van de geallieerden naar Hoenzadriel met het doel gevangenen te maken.

In de zeer strenge wintermaand januari vond opnieuw evacuatie plaats, voor velen de tweede keer. In april werd een groot aantal kerktorens langs de Waal opgeblazen. Ten koste van vele doden en grote schade hield eind april bij Hedel de Prinses Irenebrigade enkele dagen stand. Alem werd gedeeltelijk platgebrand door de Duitsers.

Op 5 mei droegen eindelijk ook in de Bommelerwaard de Duitsers het gezag over en konden de vlaggen worden uitgestoken!
(Samenvatting gebaseerd op de lezing van B. Schoenmakers, medewerker van de sectie Militaire Geschiedenis van de Koninklijke Landmacht voor de Historische Kring Bommelerwaard op 22 februari 1995 en op J. van Voorthuizen en J. van Alphen De Bommelerwaard 7939-7945, Zaltbommel, 1983.)