Wie zijn de mensen van wie we elk jaar de namen noemen? De dorpsgenoten die zijn omgekomen in de oorlog? Hoe komt het dat ze zijn gestorven? De meesten waren burgerslachtoffers, wist ik.
Om meer over hen te weten te komen ging ik naar Cor van Zetten.
Hij vertelde me meer en wees me op Niemandsland, opgeschreven door Anton Baggerman gebaseerd op dagboek aantekeningen van Cornelis Pieter Vissers.
Het staat op internet. Lees hier.
Vrijheid is veilig zijn buiten, zeiden de kinderen.
In de oorlog was het niet veilig buiten.
Antonie Schreuders was op een aardappelveld tussen het dorp en de Hoge Waard, toen hij werd doodgeschoten. Zo schreef Baggerman dit op:
Johannes Cornelis van Arkel was aan het bomenrooien op de Singel, toen hij werd beschoten.
Twee mensen uit het dorp, gewoon buiten bezig, maar op het verkeerde moment.
Zelf in huis was je niet veilig. Er viel een granaat op het huis aan de Oude Oven. De familie Ros was daar in huis. Weggetrokken uit Scheveningen. Hun 5 jarig dochtertje Kniertje werd getroffen door een granaatscherf.
Een kind met nog een heel leven voor zich werd slachtoffer van de oorlog.
Veel mannen werden gedwongen om voor de Duitsers te werken, bijvoorbeeld aan het vliegveld aan de overkant van de rivier.
Vissers uit Heerewaarden probeerden daaraan te ontkomen, door met hun schokker in Duitsland te gaan vissen.
Arie Pluim was zo iemand. Door bijzondere omstandigheden begaf hij zich in verboden gebied en werd gevangen genomen. Toen liep hij een besmettelijke ziekte op. Hij overleed in het ziekenhuis.
Oorlog is vreselijk. Het verwoest het gewone leven. Je bent niet veilig.
Maar we weten dat sommige groepen van de bevolking nog harder werden getroffen.
Met de kinderen bezochten we het Anne Frankhuis. Het maakte veel indruk.
Wat is vrijheid kostbaar.
Wat is het belangrijk om in vrede samen te leven als verschillende bevolkingsgroepen. Niemand meer dan een ander. Om een afwijkende menig te mogen hebben. Om anders te mogen leven, b.v. als twee mannen of twee vrouwen, want ook homo’s werden vervolgd in de oorlog.
Er waren moedige mensen die zich inzetten voor de vrijheid en bereid waren om daarvoor risico’s te nemen, desnoods hun leven daarvoor op het spel te zetten.
Bij die moedige mensen hoorde ook Gerrit Udo, dorpsgenoot die in het verzet zat.
Hij voegde zich bij de binnenlandse strijdkrachten in Oss en werd in een hevige strijd gedood.
Hij was nog maar 24 jaar.
Bij hen hoorden ook de soldaten (hieronder) bij het nieuwe monument op de dijk bij Fort St. Andries:
Op 26 oktober 1944 schreef J. Baggerman in zijn dagboek Niemandsland:
Het nieuwe monument, onthuld op 4 mei 2012:
We herdenken ook de 8 militairen van wie het vliegtuig op 22 juni 1944 1:15 uur neerstortte tussen Rossum en Heerewaarden (tegenover de huidige paardenmanege). Op 1 juli werd het stoffelijk overschot gevonden van de Canadees Clarence Elgy Scott (20 jr) in de Ketelaarspunt. Het was een AVRO Lancasterbommenwerper MK3 die op 21 juni 1944 om 23: 15 opsteeg van de britse Roayl Air Force vliegbasis Meteringham. Hij had als als missie, samen met 20 andere bommenwerpers van het 106e squadron een fabriek voor synthetische olie in Gelsenkirchen te bombarderen. De bemanning had ook deelgenomen aan de landing in Normandië.
Hier volgen hun namen: Kenneth George Bellingham (23 jr), Arthur James Loughboury (28 jr), James William Blanchard , Howard Gavin (22 jr), Leo Toomy (28 jr), Sidney Joseph Malaband (22 jr), Arthur Goodacre (20 jr). De Canadeees ligt in Groesbeek begraven op het War Cemetery. De anderen liggen op het Geallieerde Kerkhof in Uden.
We herdenken vandaag onze dorpsgenoten en vele anderen van elders.
We willen ook weten hoe het zo ver kon komen. Om te leren van wat er gebeurd is. Om na te denken over hoe we nu leven, met elkaar leven.
De economische crisis was een voedingsbodem voor de nationaal socialistische partij van Hitler. Laten we in deze tijd van crisis onze vrijheid delen, elkaar de vrijheid gunnen en zorgzaam zijn voor elkaar.
Uit de toespraak van ds. G. Kerssen op 4 mei 2012, aangevuld met gegevens uit Niemandsland en krantenartikelen.